Οξεία αντίδραση σε στρες, Μεταψυχοτραυματική διαταραχή, PTSD

Βλέπε επίσης και το υποκεφάλαιο Αντίδραση προσαρμογής, όπως και Ψυχοκαταπόνηση/Φυσιολογική αντίδραση σε ψυχοκαταπόνηση στο παρόν κεφάλαιο.

Αιτίες

Γενικά εκείνο που ισχύει είναι ότι όλα, όσα βιώνουμε έχουν μία αντίστοιχη σωματική/φυσιολογική συσχέτιση, σε άλλους περισσότερο και σε άλλους λιγότερο.

Η οξεία αντίδραση στο στρες (ASD) είναι μία συνέπεια έκθεσης σε τραύμα ή συνέπεια του ότι κάποιος παρευρισκόταν σε ένα οξύ (απειλητικό για τη ζωή) τραύμα, που αφορούσε κάποιον άλλο, όπου το άτομο είχε τρομάξει σε πολύ μεγάλο βαθμό και αισθάνθηκε αβοήθητο.

Ακόμη και οι βιαιοπραγίες και η βία καθημερινά, εκεί που φυσιολογικά αναμένεται να αισθάνεται κάποιος ασφαλής, μπορεί να προκαλέσει τα συμπτώματα, συμπεριλαμβανομένου μακροχρόνιου εκφοβισμού.

Η μετατραυματική αντίδραση στο στρες PTSD) έχει την ίδια αιτία, αλλά εξ ορισμού αυτή η διάγνωση δεν μπαίνει πριν περάσουν τέσσερις εβδομάδες μετά από τον τραυματισμό.

Άλλη ονομασία είναι η DESNOS (Disorder of Extreme Stress, Not Otherwise Specified).

Υπάρχει κίνδυνος η ASD να εξελιχτεί σε PTSD.

Τα συμπτώματα της PTSD μπορούν να αναπτυχθούν μετά από ένα μεγάλο μεσοδιάστημα απουσίας τους.

Αποτελεί προϋπόθεση για τα τραυματικά γεγονότα να είναι τέτοια, που να δημιουργούν τρόμο στους περισσότερους ανθρώπους.

Εναλλακτικά προσβάλλονται βιολογογικά ευάλωτα άτομα.

Αποτελεί συνηθισμένη και σοβαρή διάγνωση σε πολλά από τα άτομα, που ζητούν ασυλία από κατεστραμμένες χώρες λόγω πολέμου, καθώς και σε στρατιωτικούς μετά από συμμετοχή σε πόλεμο.

Επίσης ακόμη και μετά από π.χ. κακόηθες νόσημα, βιασμό, ληστεί, ατύχημα.

Οι παράγοντες κινδύνου αποτελούν το να είναι κάποιος άτομο βιολογικά ευάλωτο (π.χ. με ΔΕΠΥ, αυτισμό κ.ά.) προηγούμενη ψυχική ασθένεια, κληρονομικότητα για ψυχικά νοσήματα, προηγούμενο ψυχικό τραύμα (ειδικά στην παιδική ηλικία), χαμηλό διανοητικό επίπεδο, νεότερη ηλικία, χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο (συμπεριλαμβανομένου του επιπέδου εκπαίδευσης), έλλειψη κοινωνικής στήριξης.

Έχει διαπιστωθεί ότι οι τραυματικές αντιδράσεις στρες μπορεί να συνεπάγονται μόνιμες δομικές αλλοιώσεις κεντρικά στον εγκέφαλο, στα κέντρα της συγκέντρωσης και ‘’της εργασιακής μνήμης’’.

Συμπτώματα

Στην ουσία είναι ίδια για την ASD και την PTSD:

Αναβίωση του τραύματος διαμέσου παρεμβατικών μνημονικών εικόνων, εφιαλτών ή συσχετίσεων με τις συγκεκριμένες καταστάσεις, μετά από τραυματική άμβλυνση της ικανότητας αντίδρασης ή του ενδιαφέροντος για τον περίγυρο.

Δυσκολία στη δυνατότητα ξεκούρασης, κόπωση, υπερκόπωση. Το σώμα έχει μπει σε μία κατάσταση διαρκούς συναγερμού, αισθημάτων καταστροφής, υψηλού κινδύνου αυτοκτονίας.

Τουλάχιστον δύο από τα ακόλουθα συμπτώματα χρειάζεται να έχουν παρουσιαστεί

για πρώτη φορά μετά από το τραύμα και

η διάρκειά τους να είναι μεγαλύτερη από ένα μήνα:

1. Υπερβολική εγρήγορση/υπερβολική ένταση ή αντίδραση σε μη αναμενόμενα εξωτερικά ερεθίσματα (π.χ. ήχου).

2. Διαταραχές ύπνου.

3. Αισθήματα ενοχής, επειδή έχει επιβιώσει, όταν άλλοι δεν το έχουν καταφέρει ή για ενέργειες, που ήταν απαραίτητες, για να επιβιώσει.

4. Διαταραχές μνήμης ή δυσκολίες συγκέντρωσης.

5. Αποφυγή δραστηριότητων, που ξυπνούν μνήμες του τραύματος.

6. Τα συμπτώματα ενισχύονται από συμβάντα, που συμβολίζουν ή μοιάζουν με το τραύμα.

Τα συμπτώματα θα πρέπει να έχουν προκαλέσει ένα ουσιαστικό μαρτύριο ή μείωση της λειτουργικότητας στην καθημερινή ζωή.

Τα παιδιά και τα νεαρά άτομα τα καταφέρνουν καλύτερα από ενήλικες, που παρευρίσκονταν στα ίδια γεγονότα.

Συνολικά η πρόγνωση είναι καλή και περίπου στο 80% υποχωρούν οι σοβαρές ενοχλήσεις μετά από 3-4 χρόνια. Τελικά νιώθει αρκετά καλά περίπου το 90%.

Αντικειμενική εξέταση

Φυσιολογικά ευρήματα από τη φυσική εξέταση, αλλά με αρκετά από τα παραπάνω συμπτώματα κατά την ψυχιατρική εξέταση.

Δεν είναι σπάνια η δευτεροπαθής ανάπτυξη ψυχιατρικών καταστάσεων, όπως ενδογενής κατάθλιψη, διαταραχή πανικού, γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, ειδικές φοβίες, σωματόμορφη-/χρόνια διαταραχή πόνου, διαταραχές κατάχρησης κ.ά.

Η χρόνια αύξηση του ρυθμιστή ψυχοκαταπόνησης, κυρίως υψηλά επίπεδα κορτιζόλης, συσχετίζεται με νευροεκφυλιστικές αλλοιώσεις με μείωση του όγκου του ιπποκάμπου και της περιοχής του μετωπιαίου φλοιού.

Ο ιππόκαμπος μεταξύ άλλων ρυθμίζει τη λειτουργία της μνήμης.

Διαφορική διάγνωση

Διαταραχή επαγγελματικής εξουθένωσης, οξεία ψυχοκαταπόνηση, διαταραχές προσαρμογής, υπερθυρεοειδισμός, υπερπαραθυρεοειδισμός, διαβήτης, κατάχρηση, κατάθλιψη, φαιοχρωμοκύτωμα.

Διερεύνηση

Ιστορικό, φυσική εξέταση, ψυχιατρική εξέταση, νευρολογική εξέταση, εργαστηριακός έλεγχος:

Hb, γλυκόζη-πλ, Κ-ορ, Ca-ορ, ALP-ορ, ALAT-ορ, γGT-ορ, CDT, PΕth, ελεύθερη Τ4,TSH, ίσως HIAA-ορ, VMA-ούρων 24ώρου.