Έλλειψη βιταμίνης D

Βλέπε επίσης το υποκεφάλαιο Οστεομαλάκυνση στο παρόν κεφάλαιο.

Ορισμός

Σε δείγμα ορού – 25-OH-βιταμίνη D:

<25 nmol/L = έλλειψη |

25-50 = ανεπάρκεια |

50-75 = επιθυμητό επίπεδο.

Δεν υπάρχει ακριβής ομοφωνία σχετικά με τα επίπεδα, αλλά συχνά αναφέρεται η τιμή < 50 nmol/L ως κατάσταση έλλειψης εξαιτίας πιθανής επίδρασης στον οστίτη ιστό.

Τα διάφορα εργαστήρια χρησιμοποιούν διάφορες μεθόδους ανάλυσης με διαφορετικό εύρος φυσιολογικών τιμών.

Τιμές 75-125 nmol/L ταξινομούνται ως βέλτιστες.

Τιμές > 125 nmol/L ισοδυναμούν με υψηλό και δυνητικά επικίνδυνο επίπεδο.

Tιμές > 250 nmol/L σημαίνουν δυνητικά τοξικά επίπεδα.

Η βιταμίνη D ρυθμίζει την πρόσληψη του ασβεστίου και του φωσφόρου από το έντερο.

Μαζί με την παραθυρεοειδή ορμόνη και την καλτσιτονίνη ρυθμίζονται τα επίπεδα ασβεστίου και φωσφόρου του σώματος.

Οι κύριες λειτουργίες είναι η διατήρηση των επιπέδων ιχνοστοιχείων των οστών, των κυτταρικών διαδικασιών και της νευρομυϊκής λειτουργίας.

Αιτιολογία

Κυρίως μειωμένη έκθεση σε ηλιακή/υπεριώδη – ακτινοβολία:

Ιδιαίτερες κατοικίες,

κάλυψη από το ρουχισμό,

σκευάσματα προστασίας από τον ήλιο,

επιδερμίδα σκούρα/με στίγματα,

κλίμα με χαμηλή ηλιοφάνεια.

Η επιδερμίδα σκούρου χρώματος έχει σαφώς χειρότερη συνθετική ικανότητα από ό,τι η ανοιχτού χρώματος.

Τα ηλικιωμένα άτομα

διαθέτουν μικρότερη ικανότητα χρήσης της υπεριώδους- (UVB-) ακτινοβολίας για σύνθεση βιταμίνης D.

Μονόπλευρη (δηλαδή, χωρίς ποικιλία) διατροφή

από την οποία απουσιάζουν:

Λιπαρά ψάρια/ οστρακοειδή/ αυγά/ κρέας,

γαλακτοκομικά προϊόντα

(γάλα με χαμηλή-/ μέτρια περιεκτικότητα σε λιπαρά,

μαργαρίνες επιτραπέζιες-/ ή παρασκευής φαγητών εμπλουτίζονται με βιταμίνη-D.

Το κανονικό γάλα, βούτυρο περιέχουν πολύ λιγότερη),

μειωμένη πρόσληψη από το έντερο

(σε κοιλιοκάκη, επέμβαση γαστρικού-by-pass, νόσο Crohn, δυσαπορρόφηση λίπους, φάρμακα, όπως χολεστυραμίνη, χολεστιπόλη, ορλιστάτη),

παχυσαρκία

(η βιταμίνη δεσμεύεται από το λιπώδη ιστό και δεν είναι διαθέσιμη),

χρόνια νεφρική νόσος,

σοβαρή ηπατική νόσος,

αυξημένος καταβολισμός

πολλά αντιεπιληπτικά (φαινοβαρβιτάλη, φαινυτοῒνη, καρβαμαζεπίνη),

γλυκοκορτικοειδή.

Συμπτώματα

Η έλλειψη βιταμίνης-D συνδέεται με κόπωση, μυϊκή αδυναμία, αρθραλγίες, μυαλγίες και οστικά άλγη, παραισθησίες στα άκρα χέρια και τα άκρα πόδια, μυϊκές κράμπες, καθώς και δυσχέρεια στο να σηκωθεί και να ανεβεί σκάλες.

Η έλλειψη βιταμίνης-D σε ενήλικες μπορεί να προκαλέσει οστεομαλάκυνση με κίνδυνο καταγμάτων και σε σοβαρές περιπτώσεις ραχίτιδα (σε παιδιά).

Πιθανόν να συνδέεται με μειωμένη ικανότητα ανοσίας (π.χ. σε επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις των αεροφόρων οδών, σε περιοδοντίτιδα, γρίπη, TBC),

να σχετίζεται με αυτοάνοσα νοσήματα (π.χ. MS, διαβήτη τύπου-1),

αυξημένο κυτταρικό πολλαπλασιασμό (ψωρίαση, καρκίνος),

αυξημένη δραστηριότητα του συστήματος ρενίνης-αγγειοτασίνης

(υπέρταση, καρδιαγγειακή νόσο [συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο για έμφραγμα μυοκαρδίου, ισχαιμική καρδιοπάθεια], μεταβολικό σύνδρομο),

αρνητική νευροτροφική επίδραση

(κατάθλιψη, διπολική νόσο, σχιζοφρένεια, αυτισμό, μειωμένη γνωστική ικανότητα).

Διάγνωση

Χαμηλή τιμή 25-ΟΗ-βιταμίνης-D-ορού.

Η PTH-ορού (κατά κανόνα υψηλή σε χαμηλό Ca-ορ. και επίδραση στα οστά),

χαμηλό Ca-ορ. και χαμηλή ή φυσιολογική τιμή ιονισμένου-Ca, φυσιολογική ή

υψηλή ALP (το τελευταίο σε οστεομαλάκυνση).

Κρεατινίνη-ορ. και/ή κυστατίνη C

(η νεφρική ανεπάρκεια προκαλεί αύξηση της τιμής PTH).

Διαφορική διάγνωση

Σε πρωτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό είναι κατά κανόνα αυξημένη η τιμή της PTH-ορού + αυξημένο Ca-ορ. με χαμηλή τιμή 25-ΟΗ-βιταμίνης-D-ορ.

Ινομυαλγία, σύνδρομο χρόνιας κόπωσης (μυαλγική εγκεφαλομυελίτιδα).

Διερεύνηση

Το ενδεχόμενο διερεύνησης εξετάζεται σε υψηλή τιμή PTH-ορ.

(το Ca-ορ. αρχικά είναι χαμηλό σε σοβαρή έλλειψη)

σε άτομα σε ακινησία/ καθηλωμένα σε ιδρύματα,

όταν αφορά άτομα με σκούρο χρώμα δέρματος και/ή με ενδυμασία, που καλύπτει ολόκληρη την επιφάνεια του σώματος,

με σχετιζόμενα συμπτώματα, όπως άλγος στα οστά και τους μυς,

σε κίνδυνο δυσαπορρόφησης

(κοιλιοκάκη, γαστρικό by-pass, χαμηλό φυλλικό-πλ.),

σε οστεοπόρωση.

Πιθανόν (;) ακόμη και σε ψυχική ασθένεια

(κατάθλιψη, αυτισμό, σχιζοφρένεια),

σε μυοσκελετικό άλγος στα πόδια,

σε παχυσαρκία σοβαρού βαθμού,

καρδιαγγειακή νόσο,

ψωρίαση.

Η διερεύνηση εστιάζει στην κύρια αιτία και εξετάζεται η αναγκαιότητα  μέτρησης οστικής μάζας (DEXA), πιθανή οστεοπόρωση ή οστεομαλάκυνση.

Σε επιβεβαιωμένη έλλειψη βιταμίνης-D να εξετάζετε το ενδεχόμενο διερεύνησης υποκείμενων νοσημάτων, τα οποία σχετίζονται με ή προκαλούν την έλλειψή της.