Οστεοαρθρίτιδα

ICD-10: M16 (ισχίου) | Μ17 (γονάτου) | Μ19 (άλλη) | Μ47 (οστεοαρθρίτιδα της ΣΣ)

Βλέπε επίσης και το υποκεφάλαιο Χονδρομαλάκυνση επιγονατίδας, Οστεοαρθρίτιδα του ισχίου και αντίστοιχα οζίδια του Heberden στο παρόν κεφάλαιο.

 

Σύντομη Περίληψη του υποκεφαλαίου:

* Η ηλικία, το γυναικείο φύλο, η κληρονομικότητα αποτελούν παράγοντες κινδύνου.

Το υπερβολικό βάρος (γόνατο-άρθρωση ισχίου).

 

* Ανισορροπία μεταξύ της δημιουργίας και του καταβολισμού του χόνδρου.

Φλεγμονή σε όψιμο στάδιο.

 

* Συχνότερα προσβάλλονται το ισχίο, το γόνατο, η βάση αντίχειρα, τα δάκτυλα, η 1η ΜΤΦ-άρθρωση, οι ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις.

 

* Κλινική διάγνωση:

Δυσκαμψία, οίδημα, επώδυνη άρθρωση, μειωμένη κινητικότητα, Δυσχέρεια έναρξης κίνησης (γόνατο, ισχίο, ΣΣ).

 

Θεραπεία:

* Παρακολούθηση μαθημάτων οστεοαρθρίτιδας για ασθενείς/, φυσιοθεραπεία/ ενδυνάμωση ισχύος-/ κινησιοθεραπεία/ φυσική δραστηριότητα, αποφόρτιση (ραβδί περιπάτου, νάρθηκας, μείωση βάρους;).

 

* Φάρμακα, όταν χρειάζεται, παρακεταμόλη στη μέγιστη δόση σε χρόνιο πόνο, ίσως προσθήκη ΜΣΑΦ για ‘’διαλείπουσα’’ χορήγηση.

Αν χρειαστεί, σκευάσματα μορφίνης ενδεχομένως ένεση κορτιζόνης + αναλγητικά σε οιδηματώδη άρθρωση.

 

* Παραπομπή + α/α σε έντονη δυσλειτουργικότητα/νυκτερινό πόνο.

 

Ορισμός

Η συνηθέστερη αρθροπάθεια:

‘’Φυσιολογική γήρανση άρθρωσης’’, αργόσυρτη προοδευτική κατάσταση με αναγέννηση της άρθρωσης, συμμετοχή του αρθρικού χόνδρου με ατροφία και δημιουργία ρωγμών.

Δεν πρόκειται για νόσο, που προσβάλλει μόνο το χόνδρο, αλλά προσβάλλει ολόκληρη την άρθρωση (μηνίσκους, αρθρική κάψα, μυς, οστά).

Η φλεγμονώδης διαδικασία αποτελεί ένα μικρό τμήμα της εξέλιξης της οστεοαρθρίτιδας στο προχωρημένο της στάδιο.

 

Βαθμού 1:

Απώλεια της εξωτερικής στοιβάδας του χόνδρου.

 

Βαθμού 2:

Καταστροφή βαθύτερων στρωμάτων του χόνδρου, χωρίς ωστόσο αποκάλυψη του οστού.

 

Βαθμού 3:

Ολική απώλεια μίας ή περισσότερων περιοχών του χόνδρου, ακόμη και πάχυνση του οστού και μεταβολή της ανατομίας της άρθρωσης.

 

Βαθμού 4:

Ολική απώλεια του χόνδρου μεγάλων τμημάτων της άρθρωσης, σκλήρυνση και παραμόρφωσή της.

Διακρίνεται σε πρωτοπαθή οστεοαρθρίτιδα με άγνωστη αιτία και αντίστοιχα δευτεροπαθή αρθρίτιδα μετά από π.χ. τραυματισμό ή νόσηση της άρθρωσης.

 

Αιτία

Ανισορροπία μεταξύ της δημιουργίας και του καταβολισμού του χόνδρου.

Η κληρονομικότητα είναι η πιο σημαντική (εκπροσωπεί το 30-50% του κινδύνου για ανάπτυξη οστεοαρθρίτιδας).

Η ανάπτυξη οστεοαρθρίτιδας κυρίως σε νέα άτομα αποτελεί μεταβολικό νόσημα με καταβολισμό των δισουλφιδικών γεφυρών του χόνδρου,

το υπερβολικό βάρος σώματος (ακόμη και το μέτρια υπερβολικό βάρος < 10 kg εγκυμονεί αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη οστεοαρθρίτιδας στο γόνατο και/ή το ισχίο, ο ΔΜΣ > 30 αυξάνει 8 φορές τον κίνδυνο οστεοαρθρίτιδας γόνατου),

η ηλικία (όχι τόσο η ίδια η ηλικία, όσο η αύξηση του χρόνου έκθεσης σε καταπόνηση, που οφείλεται στην ηλικία),

το φύλο (συχνότερα γυναίκες),

η καταπόνηση (βαριά εργασία π.χ. σε αγροτικές εργασίες αυξάνει τον κίνδυνο οστεοαρθρίτιδας της άρθρωσης του ισχίου),

η μυϊκή αδυναμία,

η άθληση σε επαγγελματικό επίπεδο (ποδόσφαιρο, χειροσφαίριση, άλμα σε ύψος, δρομείς μεγάλων αποστάσεων),

κατάσταση μετά από τραυματισμούς (π.χ. τραυματισμός μηνίσκου ή χιαστού συνδέσμου,

ενδοαρθρικά κατάγματα προκαλούν πιο γρήγορη ανάπτυξη οστεοαρθρίτιδας),

η φλεγμονή (π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα),

η λοίμωξη (γρήγορη ανάπτυξη οστεοαρθρίτιδας ιδιαίτερα μετά από σηπτική αρθρίτιδα, που δεν αντιμετωπίστηκε θεραπευτικά),

το κάπνισμα αποτελούν παράγοντες κινδύνου.

 

Συμπτώματα

Δυσκαμψία, οίδημα, επώδυνη άρθρωση.

Αρθραλγία σε καταπόνηση (κυρίως των γονάτων), άλγος ηρεμίας (κυρίως του ισχίου), ακαμψία, μειωμένη ακτίνα κίνησης, άλγος κίνησης, λανθασμένη στήριξη, οίδημα άρθρωσης, κριγμοί.

Μειωμένη μυϊκή ισχύς, καθώς και μυαλγία γύρω από την άρθρωση.

 

Η οστεοαρθρίτιδα ισχίου νέων ατόμων συχνά ξεκινάει ως άλγος περιστροφής, κυρίως στη μέγιστη εσωτερική περιστροφή, η οποία μπορεί να υποστεί περιορισμό ακόμη και σε πρώιμο στάδιο.

Η βλάβη εξελίσσεται σε μεγαλύτερο διάστημα με σταδιακή αύξηση και συχνά διακύμανση των συμπτωμάτων.

 

Προσβάλλονται κυρίως το γόνατο, το ισχίο, η ΣΣ (σπονδύλωση), αργότερα η ποδοκνημική και τα χέρια (αρθρώσεις –ΑΜΦ/-ΕΜΦ, βάση αντίχειρα).

 

Η νόσος της οστεοαρθρίτιδας αποτελεί σε πολλές περιπτώσεις μία συστηματική μεταβολική νόσο και παρουσιάζεται σε ηλικιωμένα άτομα, όπως και η Πολυαρθρίτιδα σε πολλές αρθρώσεις με περισσότερα ή λιγότερα συμπτώματα.

 

Η φυσική απραξία της άρθρωσης μπορεί να συνεπάγεται ένα αυξημένο καρδιακό κίνδυνο.

 

Διαφορική διάγνωση

(όλες οι ακόλουθες βλάβες ξεκινούν πιο απότομα από ό,τι η οστεοαρθρίτιδα):

Αρθρίτιδα (σηπτική/ άσηπτη αρθρίτιδα, ουρική αρθρίτιδα, ψευδοουρική αρθρίτιδα), κάταγμα, τραυματισμός συνδέσμου, τραυματισμός μηνίσκου.

 

Αιμοχρωμάτωση (μπορεί να προκαλέσει γενικευμένη αρθραλγία, κυρίως σε ΜΚΦ-, ΕΦ- και ποδοκνημική άρθρωση, πιο συχνά σε άντρες).

 

Διερεύνηση

Η διάγνωση είναι κλινική.

 

Η σχέση ανάμεσα στα συμπτώματα και τα ακτινολογικά ευρήματα είναι ισχνή, όταν πρόκειται για ήπιες/ μέτριες ενοχλήσεις.

Με την ακτινογραφία δεν μπορεί να αποκλειστεί μία αρθροπάθεια, πιθανόν η βλάβη του χόνδρου να έχει ξεκινήσει μέχρι και 10 χρόνια, προτού να γίνουν ορατές οι ακτινολογικές μεταβολές.

Ζητήστε ακτινολογικό έλεγχο σε υποψία άλλης αιτίας της βλάβης ή αν εξετάζετε το ενδεχόμενο εγχείρησης.

Η ακτινογραφία αποκαλύπτει στις τυπικές περιπτώσεις μείωση του αρθρικού διαστήματος, αυξημένη σκλήρυνση, ενδεχομένως κύστεις του οστίτη ιστού και οστεόφυτα.

 

Ίσως χρειαστεί και αρθροσκόπηση (του γόνατου).

 

Εργαστηριακός έλεγχος:

Τα αποτελέσματα των εξετάσεων ρουτίνας είναι φυσιολογικά σε οστεοαρθρίτιδα. Ίσως έλεγχος ουρικού οξέος-ορ., CRP και ΤΚΕ (η ταχύτητα καθίζησης συχνά κυμαίνεται γύρω στα 30 mm σε υγιείς ηλικιωμένους, μία ενδεχομένως υψηλή ταχύτητα καθίζησης δε δικαιολογείται από οστεοαρθρίτιδα).

Σε υποψία για μειωμένη νεφρική λειτουργία λαμβάνεται κρεατινίνη-ορ. + eGFR πριν από χορήγηση ΜΣΑΦ/κοξιμπών.

 

Θεραπεία

Αρχικά θεραπεία με φυσικά μέσα.

 

Ο σκοπός της θεραπείας είναι η μείωση του πόνου και η διατήρηση/ επαναφορά της λειτουργικότητας:

Ενημέρωση (η οστεοαρθρίτιδα συνιστάται από μία ακίνδυνη και αργόσυρτη προοδευτική διαδικασία),

μείωση βάρους (μειώνει τον κίνδυνο εκδήλωσης οστεοαρθρίτιδας των γονάτων και των ισχίων),

φυσική δραστηριότητα (σημαντική για τη βελτίωση της ποιότητας του αρθρικού χόνδρου και για τη διατήρηση της κινητικότητας και της μυϊκής ισχύος).

Η κίνηση δεν τραυματίζει το χόνδρο ούτε την άρθρωση.

 

Φυσικοθεραπεία

(συμμετοχή στο πρόγραμμα οστεοαρθρίτιδας για ασθενείς σύμφωνα με το πρόγραμμα - BOA, βλέπε παρακάτω στην Εμβάθυνση για καθοδήγηση και οδηγίες σχετικά με γυμναστική βελτίωσης ισχύος και κινητικότητας.

Με την ενδυνάμωση του μυϊκού ιστού αποφορτίζεται η άρθρωση, κάτι το οποίο βελτιώνει τη λειτουργικότητά της και μειώνει τον πόνο. Η γυμναστική συχνά προσφέρει καλά αποτελέσματα).

Πολλοί ασθενείς μετά απ’ αυτό δε χρειάζονται εγχείρηση και μειώνουν την κατανάλωση αναλγητικών.

 

Το αποτέλεσμα της TENS σε αρθραλγία του γόνατου είναι τεκμηριωμένο.

Ίσως βοηθητικά μέσα, όπως πατούσες απορρόφησης κραδασμών, ψηλότερες καρέκλες.

 

Βοηθητικά μέσα βάδισης δοκιμάζονται με τη βοήθεια του φυσιοθεραπευτή.

Νάρθηκες γύρω από το γόνατο σε πόνο και λανθασμένη στήριξη, συχνά στη διάρκεια της αναμονής εγχείρησης.

Διακοπή καπνίσματος.

 

Οι ασθενείς της οστεοαρθρίτιδας ως ομάδα παρουσιάζουν περισσότερο από άλλους καρδιαγγειακά νοσήματα και διαβήτη, κάτι το οποίο μπορεί να προκαλείται δευτεροπαθώς από τη μειωμένη κινητικότητα.

Είναι σημαντικό να ελέγχονται ακόμη και αυτά σε ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα.

 

Φάρμακα:

Προσφέρουν ανακούφιση, δε σταματούν τη συνεχιζόμενη εξέλιξη της οστεοαρθρίτιδας.

 

Ως πρώτης εκλογής χορηγείται η μέγιστη δόση παρακεταμόλης.

Ίσως υποστηρικτικά προσθήκη τραμαδόλης ως φαρμακευτική θεραπεία ‘’επί πόνου’’ (όχι σε ηλικιωμένους ασθενείς – συχνά προκαλεί παρενέργειες).

 

Ως δεύτερης εκλογής συμπληρωματική χορήγηση ΜΣΑΦ διαλειπόντως/σε επιδείνωση της αρθραλγίας.

Αντενδείκνυται σε ηλικιωμένους με καρδιακή ή νεφρική ανεπάρκεια.

Η ναπροξένη εμφανίζει το μικρότερο καρδιακό κίνδυνο.

Ασθενείς με ιστορικό έλκους χρειάζονται προστασία με αναστολείς αντλίας πρωτονίων.

Εξετάζεται το ενδεχόμενο χορήγησης εκλεκτικών αναστολέων κυκλοξυγενάσης-2 σε αυξημένο κίνδυνο γαστρεντερικής αιμορραγίας ή σε ταυτόχρονη θεραπεία με ΑΣΟ.

 

Ως τρίτης εκλογής ανάλογα μορφίνης, όπως π.χ. βουπρενορφίνη/διυδροκωδεῒνη.

Μπορούν να χορηγηθούν σε συνδυασμό με παρακεταμόλη και αντίστοιχα ΜΣΑΦ.

Να θυμάστε ότι συχνά σε ηλικιωμένους εκδηλώνονται παρενέργειες εξαιτίας της τραμαδόλης – προτιμότερη η χορήγηση ισχυρών οπιοειδών σε χαμηλή δόση.

 

Η ένεση κορτιζόνης (μπορεί να ελαττώσει τη φλεγμονή και τον πόνο για 1-6 μήνες.

Συχνά δρα ικανοποιητικά κατά του οιδήματος της δευτεροπαθούς φλεγμονής της άρθρωσης, όχι όμως σε ‘’στεγνή οστεοαρθρίτιδα’’.

 

Σε ένεση στεροειδούς στην άρθρωση του γόνατου εξαιτίας οστεοαρθρίτιδας:

Χορηγείστε αναμιγμένα 2 mL κορτιζόνης + 3 mL καρβοκαῒνης 10 mg/mL με σύριγγα των 5 mL).

 

Παραπομπή σε ορθοπαιδικό σε ισχυρούς πόνους/πόνους ηρεμίας + έντονη μείωση λειτουργικότητας με διαγνωστικό ερώτημα για αρθροσκόπηση ή ενέργειες, όπως οστεοτομία κνήμης (σε οστεοαρθρίτιδα γόνατου, διόρθωση της αρθρικής γωνίας, που συνεπάγεται μεταβολή της καταπόνησής της), μερική αρθροπλαστική, ολική αρθροπλαστική.

 

Σε νεαρούς ασθενείς η αρθροσκόπηση με χειρουργική απόξεση της κατεστραμμένης επιφάνειας του χόνδρου μπορεί μερικές φορές να προσφέρει ανακούφιση από τον πόνο για μεγάλο χρονικό διάστημα.

 

Η χειρουργική αρθροπλαστική συνήθως έχει θέση αρχικά σε μεγάλες ηλικίες (65-75), ενώ εξαρτάται από την περιορισμένη ανθεκτικότητα του προθέματος (του ισχίου περίπου 15-20 χρόνια, του γόνατου περίπου 10-15 χρόνια).

Μερικές φορές εγχειρίζονται ακόμη και νεότεροι ασθενείς.

 

Τοπικοί μονήρεις τραυματισμοί του χόνδρου κυρίως της άρθρωσης του γόνατου σε ορισμένες περιπτώσεις σε ορισμένες περιπτώσεις επιδέχονται αποκατάσταση με μεταμόσχευση χόνδρου από την οποία αναπτύσσεται νέος χονδρικός ιστός.

Η μέθοδος δεν αποτελεί μέθοδο ρουτίνας και γενικά δεν επιλέγεται ως θεραπεία σε γενικευμένη οστεοαρθρίτιδα

.

Ατομική φροντίδα


Η τακτική φυσική δραστηριότητα και χρήση των αρθρώσεων, που έχουν προσβληθεί, μειώνουν τις ενοχλήσεις στα πρώιμα στάδια.

Γυμναστείτε συνεχόμενα τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα.

 

Φαρμακευτική αγωγή

 

ΜΣΑΦ:

Ιβουπροφαίνη | Ναπροξένη | Κετοπροφαίνη | Ναβουμετόνη.

 

Εκλεκτικοί αναστολείς COX-2.

Ισχυρά οπιοειδή.

Στεροειδή.

Παρακεταμόλη.

Τραμαδόλη.

 
Τελευταία ενημέρωση: Σεπτέμβριος 2019