Κεφαλαλγία (Πονοκέφαλος)

Βλέπε επίσης τον Πονοκέφαλο σε παιδιά στο κεφάλαιο των Παιδιατρικών νόσων.

 

Σύντομη περίληψη των συνηθισμένων συμπτωμάτων στους συχνότερους τύπους πονοκεφάλου στην πράξη:

 

Πονοκέφαλος, ο οποίος εκδηλώνεται:

 

– …’’σαν ταινία γύρω από το μέτωπο’’, συνηγορεί για πονοκέφαλο τάσης ή αυχενικής αιτιολογίας,

 

– μονόπλευρος, σφύζων με επιδείνωση στην προσπάθεια συνηγορεί για πονοκέφαλο ημικρανίας,

 

– μεγάλης χρονικής διάρκειας, ώστε ο ασθενής να χρειάζεται αναλγητικά τις περισσότερες ημέρες, συνηγορεί για πονοκέφαλο, που οφείλεται σε φάρμακα,

 

– συγχρόνως με πυρετό, ρίγος, μυϊκό και αρθρικό πόνο συνηγορεί για γρίπης-/ιογενούς προέλευσης πονοκέφαλο,

 

– οξείας έναρξης, έντονος συνηγορεί για υπαραχνοειδή αιμορραγία, ίσως εκλυόμενος σε προσπάθεια ή ‘’προειδοποιητικός πονοκέφαλος’’,

 

– πόνος με επαναλαμβανόμενες προσβολές, σύντομης διάρκειας, κοφτερός στην παρειά/ το πηγούνι συνηγορεί για νευραλγία τριδύμου,

 

– σε ηλικιωμένους με ευαισθησία στο κρανίο, ενδεχομένως με μυαλγία, κόπωση, συνηγορεί για κροταφική αρτηρίτιδα με ΡΠΜ,

 

– με υψηλό πυρετό, ναυτία, γενική επίδραση και ίσως ίλιγγο συνηγορεί για μηνιγγίτιδα,

 

– με νευρολογικά συμπτώματα, ενδεχομένως μεταβολές προσωπικότητας, ίσως εμετό, συνηγορεί για εγκεφαλική αιμορραγία ή όγκο εγκεφάλου.

 

Ορισμός

Ταξινόμηση του πονοκεφάλου σύμφωνα με την IHS (International Headache Society 2013) ICHD-3:

 

Πρωτοπαθείς μορφές.

* Ημικρανία. Βλέπε παρακάτω.

 

* Κεφαλαλγία τάσης. Βλέπε παρακάτω.

 

* Νεοεμφανιζόμενος καθημερινός αδιάκοπος πονοκέφαλος. Βλέπε παρακάτω.

 

* Πονοκέφαλος Horton (Cluster headache) και χρόνια παροξυσμική ημικρανία. Βλέπε παρακάτω.

 

* Πονοκέφαλος χωρίς δομική βλάβη:

Π.χ. πονοκέφαλος, που εκλύεται από εξωτερική πίεση του κρανίου (π.χ. κράνος, ψύχος, βήχας, φυσική και/ή σεξουαλική δραστηριότητα).

 

Δευτεροπαθείς μορφές.

Μορφές πονοκεφάλου, που σχετίζονται με:

* Κάκωση κρανίου και/ή αυχένα:

Βλέπε το υποκεφάλαιο Εγκεφαλική διάσειση.

Μετατραυματικός πονοκέφαλος παρακάτω και κάκωση Whiplash στο κεφάλαιο των Μυοσκελετικών νοσημάτων.

 

* Αγγειακή νόσος, π.χ.: Αρτηρίτιδα (κυρίως κροταφική αρτηρίτιδα), ΑΕΕ, επισκληρίδια-, υπαραχνοειδής-, υποσκληρίδια αιμορραγία, υπέρταση.

Βλέπε τα αντίστοιχα υποκεφάλαια.

 

* Μη αγγειακή ενδοκρανιακή νόσος, όπως αυξημένη ενδοκράνια πίεση από διάφορους λόγους, όπως π.χ. όγκος εγκεφάλου, βλέπε παρακάτω.

Ακόμη και χαμηλή ενδοκράνια πίεση (Αυτόματη Ενδοκράνια Υπόταση) στις τυπικές περιπτώσεις με νεοεμφανιζόμενο καθημερινό πονοκέφαλο, που επιδεινώνεται στην όρθια θέση.

 

* Λήψη ή διακοπή ουσιών (π.χ. φάρμακα, ναρκωτικά, αλκοόλ).

ΠΡΟΣΟΧΗ, μην ξεχνάτε την αποχή από καφέ!

Βλέπε παρακάτω για τον Πονοκέφαλο, που εκλύεται από φάρμακα.

 

* Ενδοκρανιακές λοιμώξεις, π.χ. μηνιγγίτιδα, εγκεφαλίτιδα, αλλά επίσης κεφαλαλγία σε συστημική λοίμωξη, όπως γρίπη.

 

* Διαταραχές ομοιοστασίας, όπως υπέρταση, υποξία, ορμονικές διαταραχές, εκλαμψία, νηστεία, καρδιογενή αίτια κ.ά.

 

* Άλλες δομές του προσώπου (κρανίο, αυχένας, οφθαλμοί, αυτιά, ιγμόρεια, δόντια κτλ).

Βλέπε την Αυχενική κεφαλαλγία, αντίστοιχα το Βρυγμό παρακάτω, όπως και το υποκεφάλαιο Αυχενοβραχιαλγία στο κεφάλαιο των Μυοσκελετικών νοσημάτων.

 

* Πονοκέφαλος, που σχετίζεται με ψυχιατρική ασθένεια, όπως σύνδρομα σωματοποίησης (σύμφωνα με το DSM-IV).

 

Τριτοπαθείς μορφές:

* Νευραλγίες, π.χ. νευραλγία τριδύμου, έρπητας ζωστήρας. Βλέπε το αντίστοιχο υποκεφάλαιο.

 

* Μορφές πονοκεφάλου, που δεν ταξινομούνται σε άλλη κατηγορία.

 

Διερεύνηση

Το ιστορικό αποτελεί το πιο σημαντικό εργαλείο, που ακολουθείται από μία γενική σωματική και νευρολογική εξέταση, όπως και τυχόν εργαστηριακές εξετάσεις (Hb, γλυκόζη-πλ, αρτηριακή πίεση, CRP, θερμοκρασία).

 

Από αυτά λαμβάνεται η απόφαση για τυχόν παραπομπή ή επιπλέον ειδικές εξετάσεις.

 

Κατά τη λήψη του ιστορικού ρωτήστε σχετικά με:

• Έναρξη (το αν ο πονοκέφαλος έρχεται αθόρυβα ή αιφνίδια),
• Σε ποια χρονική στιγμή του 24ώρου εμφανίζεται/ ξεκινάει ο πονοκέφαλος,
• Η διάρκεια, πόσο καιρό έχει ο ασθενής την ενόχληση, τη διάρκεια κάθε μεμονωμένης προσβολής κεφαλαλγίας, πόσες ημέρες το μήνα υπάρχει ο πονοκέφαλος ή αν πρόκειται για χρόνιο πονοκέφαλο, ζητήστε από τον ασθενή να κρατάει καθημερινά ημερολόγιο του πονοκεφάλου,
• Εκλυτικοί παράγοντες, π.χ. στρες, έλλειψη ύπνου, εμμηνορρυσία, κόκκινο κρασί κ.ά.,
• Χαρακτηριστικά, γενική δυσφορία; Πιεστικός; Σφύζων; Αστραπιαίος;
• Άλλα ταυτόχρονα συμπτώματα, όπως πόνος αυχένα, ναυτία, εμετοί.
• Άλλη ταυτόχρονη ασθένεια και ίσως λήψη φαρμακευτικής αγωγής.
• Τι κάνει ο ασθενής, για να ανακουφιστεί από τον πονοκέφαλο και με ποιο τρόπο παρεμποδίζει ο πόνος τις καθημερινές δραστηριότητες;
• Τι πιστεύει ο ίδιος ο ασθενής για την αιτιολογία του πονοκεφάλου;

 

Νευρολογικά εστιακά συμπτώματα;

(Βαθμός συνείδησης, ίσως σύγχυση, αντανακλαστικά, παρέσεις, κόρες, δυσκαμψία αυχένα, βυθός οφθαλμών, Babinski, κροταφικές αρτηρίες, περικεράτιος ένεση).

 

Στις περισσότερες περιπτώσεις ο πονοκέφαλος έχει καλοήθη χαρακτήρα.

 

Επιπλέον προσοχή σε:

* Πονοκέφαλος αιφνίδιας έναρξης έντονος, ασυνήθιστος για τον ασθενή, ιδιαίτερα μετά από φυσική προσπάθεια (υπαραχνοειδής αιμορραγία;).

 

* Πυρετός, γενική επίδραση (ίσως με κινητική ανησυχία και επίδραση στο επίπεδο συνείδησης), αυχενική δυσκαμψία

(κατά κανόνα δεν εμφανίζεται, πριν να περάσουν 3-12 ώρες μετά από τη νόσηση), ναυτία, εμετοί και ζάλη

(μηνιγγοεγκεφαλίτιδα/ μηνιγγίτιδα;).

Σε υποψία βακτηριδιακής μηνιγγίτιδας απαιτείται πάρα πολύ επείγουσα διαχείριση με ΑΤ/ ΟΝΠ και μέσα σε 1 ώρα έναρξη θεραπευτικής αγωγής (π.χ. Αμπικιλίνης ενδοφλέβια 2g x4 + Κεφοταξίμης 3g x3 ενδοφλέβια και δεξαμεθαζόνης).

 

* Νευρολογικά ελλείμματα και/ή μεταβολές προσωπικότητας

(αγγειοεγκεφαλική νόσος; Όγκος; Υποσκληρίδιο αιμάτωμα;).

 

* Κεφαλαλγία με πρωινούς εμετούς

(αυξημένη ενδοκράνια πίεση; Όγκος;).

 

* Κεφαλαλγία με ευαίσθητες,τεταμένες κροταφικές αρτηρίες (κροταφική αρτηρίτιδα;).

 

* Κεφαλαλγία, που αυξάνει στην προσπάθεια ή στο φτάρνισμα/ το βήξιμο/ την προσπάθεια κένωσης

(αυξημένη ενδοκράνια πίεση; Όγκος;).

 

* Κεφαλαλγία με έναρξη σε σχέση με επιληπτική κρίση ή λιποθυμία

(ενδοεγκεφαλική αιμορραγία; Όγκος;).

 

* Νεοεμφανιζόμενη κεφαλαλγία σε άτομο > 50 ετών

(αγγειοεγκεφαλική νόσος; Κακοήθεια; Κροταφική αρτηρίτιδα;).

 

* Κεφαλαλγία με εφίδρωση, αίσθημα παλμών και επαναλαμβανόμενες προσβολές ή ήδη υπάρχουσα υπέρταση

(σκεφτείτε το φαιοχρωμοκύτωμα. Βλέπε το υποκεφάλαιο Υπέρταση στο κεφάλαιο Καρδιαγγειακά νοσήματα για διερεύνηση, όπως και το υποκεφάλαιο Φαιοχρωμοκύτωμα στο κεφάλαιο των Ενδοκρινών νοσημάτων).

 

* Κεφαλαλγία με αυχενικό πόνο και/ή πόνο τραχήλου, τόσο οξύ, όσο και προοδευτικό, ιδιαίτερα με ταυτόχρονο σύνδρομο Horner, μύση, πτώση, ανιδρωσία

(διαχωρισμός αγγείων τραχήλου;).