Φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου, ΙΦΝΕ (IBD/ Inflammatory Bowel Diseases), Νόσος Crohn, Κολίτιδα, Ελκώδης κολίτιδα, Μικροσκοπική κολίτιδα
Ορισμός
Φλεγμονή της εντερικής μεμβράνης από το ορθό και σε βαθμό, που ποικίλλει κοντά στο κόλο και σε Crohn επιπλέον και ειλεός.
Οι ΙΦΝΕ (IBD) περιλαμβάνουν κυρίως διαγνώσεις με μακροσκοπικές κολίτιδες (νόσος Crohn και Ελκώδης κολίτιδα) και μικροσκοπικές κολίτιδες (Σ’ αυτές συμπεριλαμβάνονται και η κολλαγονώδης και αντίστοιχα η λεμφοκυτταρική κολίτιδα).
Αιτίες
Πολυπαραγοντική. Πιθανόν γενετική προδιάθεση, εξωγενείς παράγοντες (γίνεται έρευνα σχετικά με διάφορα βακτηρίδια και δίαιτες).
Η συχνότητα της ελκώδους κολίτιδας είναι αυξημένη σε μη-καπνιστές/ πρώην καπνιστές, η Crohn παρουσιάζεται με αυξημένη συχνότητα σε μανιώδεις καπνιστές.
Τα ΜΣΑΦ θεωρούνται ότι αποτελούν εκλυτικό παράγοντα υποτροπής.
Τα συγκεκριμένα νοσήματα εκδηλώνονται περισσότερο στον πρώτο κόσμο, παλαιότερα κυρίως στη Σκανδιναβία και τη βόρεια Αμερική, αλλά αυξάνονται τα ποσοστά της επίπτωσής τους στη νότια και κεντρική Ευρώπη.
Μπορούν να ξεκινήσουν σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά κατά κανόνα η Crohn ξεκινάει πριν από την ηλικία των 30-ετών, η ελκώδης κολίτιδα μεταξύ της ηλικίας των 20-40 ετών (ίσως να κορυφώνεται σε άντρες πάλι στην ηλικία περίπου των 60-70 ετών) και η μικροσκοπική κολίτιδα κυρίως σε γυναίκες μέσης ηλικίας.
Η αιτία στις περισσότερες περιπτώσεις μικροσκοπικής κολίτιδας είναι άγνωστη, αλλά θεωρείται ότι μπορεί να προκαλείται από φάρμακα, όπως ΜΣΑΦ, λανσοπραζόλη, ρανιτιδίνη, σιμβαστατίνη, SSRI, καρβαμαζεπίνη.
Συμπτώματα
Διάρροια με χαλαρά, αραιωμένα κόπρανα, με βλέννα και αναμιγμένο αίμα. Η έναρξη μπορεί να είναι οποιαδήποτε από αργή, αθόρυβη (κυρίως στην Crohn) μέχρι την οξεία έναρξη με έντονη επίδραση στη γενική κατάσταση.
Σε μεμονωμένη πρωκτίτιδα (φλεγμονή του ορθικού βλεννογόνου) μπορεί να υπάρχει δυσθεράπευτη δυσκοιλιότητα.
Επώδυνοι σπασμοί στον αριστερό λαγόνιο βόθρο (τεινεσμοί), οι οποίοι υποχωρούν μετά από την αφόδευση. Πυρετός, απώλεια βάρους, κόπωση.
Νοσηρές καταστάσεις, που σχετίζονται με τα φλεγμονώδη εντερικά νοσήματα, μπορεί να είναι βλάβες των οφθαλμών (ιρίτιδα, επισκληρίτιδα, ραγοειδίτιδα), των αρθρώσεων (αρθραλγίες, ιερολαγονίτιδα, αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα), του δέρματος (ψωρίαση, οζώδες ερύθημα), του ήπατος-χοληφόρων (πρωτοπαθής σκληρυντική χολαγγειίτιδα).
Αργότερα στην εξέλιξη της νόσου τα συρίγγια εκδηλώνονται συχνότερα σε ασθενείς με νόσο Crohn.
Η μικροσκοπική κολίτιδα παρουσιάζει κατά κανόνα πιο αθόρυβη πορεία με λιγότερες επιπλοκές. Κυρίως υδαρείς διάρροιες χωρίς κοιλιαλγίες.
Δεν είναι ασυνήθιστες οι ταυτόχρονες ενοχλήσεις από τις αρθρώσεις και η θυρεοειδίτιδα. Ούτε είναι ασυνήθιστη η ταυτόχρονη εκδήλωση κοιλιοκάκης και δυσαπορρόφησης χολικών αλάτων.
Συχνά χρειάζονται πολλά χρόνια από την έναρξη των συμπτωμάτων μέχρι τη διάγνωση.
Διαφορική διάγνωση
Σε αιφνίδια έναρξη σκεφτείτε τους λοιμώδεις παράγοντες, π.χ. καμπυλοβακτηρίδιο, σαλμονέλα, σιγκέλα, υερσίνια, κλωστηρίδια, EHEC.
Κακοήθεια, αιμορροῒδες, IBS, εκκολπωματίτιδα, κοιλιοκάκη (αυξημένος κίνδυνος μικροσκοπικής κολίτιδας), δυσανεξία στη λακτόζη, δυσαπορρόφηση χολικών οξέων.
Πρόκληση από φάρμακα (π.χ. αντιβιοτικά και ΜΣΑΦ).
Αντικειμενική εξέταση
Στην πρωκτο-/ορθοσκόπηση μπορεί να φανεί ένας βλεννογόνος, που αιμορραγεί εύκολα με κοκκιώδη υφή. Ίσως αναιμία. Ευαισθησία στον αριστερό λαγόνιο βόθρο, που εξαρτάται από την εντόπιση και σε Crohn ενδεχομένως ψηλαφητή σκληρία στο δεξιό λαγόνιο βόθρο.
Αν έχει επηρεαστεί η γενική κατάσταση με πυρετό, κοιλιαλγίες, ταχυκαρδία, αιματηρές διάρροιες, δυσφορία/ μυϊκή άμυνα στην ψηλάφηση της κοιλίας,
υπάρχει κίνδυνος κεραυνοβόλου κολίτιδας με τοξικό μεγάκολο/-διάτρηση.
Διερεύνηση
Οξεία έναρξη διάρροιας αποτελεί αιτία διερεύνησης με καλλιέργειες κοπράνων, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται έλεγχος για κλωστηρίδια και αμοιβάδα/αυγά σκωλήκων.
Ο εργαστηριακός έλεγχος περιλαμβάνει Hb, TKE, CRP, λευκοκύτταρα, αιμοπετάλια, αλβουμίνη (λευκωματίνη), ηλεκτρολύτες, κρεατινίνη και calprotectin-κοπράνων.
Η τελευταία είναι μία πρωτεῒνη, που δεσμεύει το Ca (ασβέστιο) και αποτελεί δείκτη φλεγμονής του εντέρου.
Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διαφοροποίηση ανάμεσα στη φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (IBD, στην οποία με τη συγκεκριμένη εξέταση μπορεί να γίνει παρακολούθηση της δραστηριότητας της νόσου) και το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS).
Τα φυσιολογικά όρια για ενήλικες είναι < 50 mg/kg. Τιμή μεταξύ 50-100 αποτελεί γκρίζα ζώνη και παρακολουθείται κλινικά. Τιμή > 100 χρειάζεται επιπλέον διερεύνηση.
Ορθο-/κολονοσκόπηση με λήψη βιοψίας.
Η Crohn εμφανίζεται με εικόνα πλακόστρωτου, αργότερα με ινώσεις και στενώσεις, καθώς και διατοιχωματικές αλλοιώσεις, μπορεί να εμφανίζει ανομοιογένεια με ενδιάμεσα τμήματα ελεύθερα βλαβών.
Η ελκώδης κολίτιδα εντοπίζεται κυρίως στο βλεννογόνιο χιτώνα και περισσότερο περιφερικά, στο 10% των περιπτώσεων η βλάβη είναι αρχικά ασαφής. Οι περισσότερες από τις περιπτώσεις, που αρχικά είναι αδιευκρίνιστες, φαίνεται ότι ανήκουν στην Crohn.
Η μικροσκοπική κολίτιδα παρουσιάζει κατά κανόνα μακροσκοπικά φυσιολογική εικόνα στην ενδοσκόπηση. Η διερεύνηση διενεργείται με πολλαπλές βιοψίες, με τις οποίες μπαίνει η διάγνωση. Με την ακτινογραφία του κόλου, την αξονική τομογραφία και τον υπέρηχο δε μπαίνει διάγνωση. Συχνά οι ασθενείς αυτοί διατηρούν φυσιολογική αιματολογική εικόνα παρά την ύπαρξη διάρροιας.
Είναι σημαντικό σε υποψία ΙΦΝΕ (IBD) να γίνει μία σύντομη επικοινωνία με γαστρεντερολόγο, ο οποίος κατευθύνει τη διερεύνηση και τη θεραπεία.