Σύνδρομο χρόνιας κόπωσης, ΣΧΚ, Μυαλγική εγκεφαλομυελίτιδα, Μυαλγική εγκεφαλοπάθεια, Σύνδρομο-ΜΕ (Chronic Fatigue Syndrome/ CFS)

Βλέπε επίσης το υποκεφάλαιο Σύνδρομο κόπωσης στο παρόν κεφάλαιο.

Ορισμός

Κόπωση, για την οποία απουσιάζει ιατρική ερμηνεία και η οποία προκαλεί έκπτωση της λειτουργικότητας διάρκειας τουλάχιστον έξι μηνών.

Γενικά χαρακτηρίζεται από τα συμπτώματα, που αναφέρονται παρακάτω.

Επειδή το ΣΧΚ και η ΜΕ περιγράφουν παρόμοιες διαταραχές, έχει γίνει ενοποίησή τους σε μία διάγνωση, ΜΕ/ ΣΧΚ ή μεμονωμένο σύνδρομο-ΜΕ.

Τα κριτήρια, που αναφέρονται παρακάτω (κριτήρια Fukuda), αποτελούν τα πιο τεκμηριωμένα στον ιατρικό κόσμο της Σουηδίας.

Διεθνώς υπάρχουν διαθέσιμα διαφορετικά κριτήρια, π.χ. ‘’τα κριτήρια του Καναδά’’, τα οποία θεωρούνται περισσότερο αυστηρά από ότι τα κριτήρια Fukuda.

Στα κριτήρια του Καναδά συμπεριλαμβάνονται αίσθημα νόσησης, όπως στη γρίπη σε ελάχιστη προσπάθεια, διαταραχή ύπνου και πόνος.

Αιτίες

Η αιτία είναι άγνωστη.

Ωστόσο γενικά ισχύει ότι, όλα όσα βιώνουμε, σχετίζονται με κάτι αντίστοιχο σωματικού χαρακτήρα/ χαρακτήρα της φυσιολογίας του σώματος.

Έχουν γίνει πολλές υποθέσεις, ορισμένες από τις οποίες στηρίζονται ισχυρά από τους οργανισμούς των ασθενών:

* Είναι άγνωστο αν η αιτία είναι σωματική, ψυχική ή κοινωνική ή αν υπάρχει κάποια συνέργεια μεταξύ τους.

Θεωρείται ότι πρόκειται για πολυπαραγοντική αιτιολογία σε βάση γενετικών αποκλίσεων.

* Συχνά η έναρξη της νόσου παρουσιάζεται σε σχέση με ιογενή ή βακτηριδιακή λοίμωξη (ιδιαίτερα μονοπυρήνωση, γρίπη, ιός του έρπητα).

Φαίνεται ότι η οξεία λοίμωξη υποχωρεί, αλλά παραμένουν ορισμένα σημεία, όπως υποπυρεξία, αυξημένη εφίδρωση και συχνά ήπιες ενοχλήσεις από τις αεροφόρες οδούς.

Ενδεχομένως να παραμένει ιογενής λοίμωξη/ ιογενής εγκεφαλίτιδα, κάτι που δεν έχει τεκμηριωθεί.

* Ιστορικό πρώιμου τραυματισμού και στρες θεωρούνται παράγοντες κινδύνου σε άτομα με γενετική προδιάθεση.

* Δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος;

Σε ορισμένες εξετάσεις φαίνεται κεντρικά υποδιήθηση, μειωμένος εγκεφαλικός όγκος, μεταβολές της λευκής ουσίας και διαταραγμένη λειτουργία των ‘’εν τω βάθει’’ δομών του εγκεφάλου.

Είναι άγνωστο το αν οι αλλοιώσεις είναι πρωτογενείς ή δευτερογενείς σε σχέση με τα συμπτώματα του ασθενούς.

* Οι ασθενείς με ΜΕ/ ΣΧΚ παρουσιάζουν επίσης νευροενδοκρινικές διαταραχές με τη μορφή μειωμένης δραστηριότητας του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-επινεφρίδια.

Είναι άγνωστο το, αν οι αλλοιώσεις είναι πρωτογενείς ή δευτερογενείς σε σχέση με τα συμπτώματα του ασθενούς.

Πρόκειται για επακόλουθο στρες;

* Έχει διαπιστωθεί ότι σε ΜΕ/ ΣΧΚ υπάρχει αυξημένο οξειδωτικό στρες.

Οι ασθενείς θεωρείται ότι παρουσιάζουν αυξημένη σύνθεση μονοξειδίου του άνθρακα.

Τα οξείδια του αζώτου αποτελεί ένα από τα πιο ισχυρά αγγειοδιασταλτικά συστήματα του σώματος, κάτι το οποίο είναι η βάση για επαρκή παροχή αίματος.

Επειδή το ΝΟ ρυθμίζει τον αγγειακό μυϊκό τόνο πολλών οργανικών συστημάτων, ενδεχομένως η διαταραχή αυτή να ερμηνεύει την ποικιλία των συμπτωμάτων και επίσης ενδεχομένως και την ταχεία εμφάνιση του πόνου της προπόνησης, όπως και της εξάντλησης, που νιώθουν οι ασθενείς σε μυϊκή προσπάθεια.

Είναι άγνωστο το αν οι αλλοιώσεις είναι πρωτογενείς ή δευτερογενείς σε σχέση με τα συμπτώματα του ασθενούς.

* ‘’Παραδοσιακή νόσος’’, με την οποία περιγράφονται και με την οποία επιχειρείται η ερμηνεία της ανθρώπινης ανεπάρκειας σε σχέση με τις απαιτήσεις της σημερινής εποχής/ κοινωνίας (συγκρίνετε  με την ινομυαλγία, ‘’την υπερευαισθησία στον ηλεκτρισμό’’, το σύνδρομο κόπωσης κ.ά.).

Συμπτώματα

Υπερβολική σωματική και διανοητική κόπωση.

Συχνά ένα πρωτοεμφανιζόμενο αίσθημα νόσησης και κόπωσης τόσης, που να προκαλεί μία μορφή αναπηρίας και την οποία δεν μπορεί να αποφύγει ο ασθενής.

Η κόπωση συνεπάγεται μία σοβαρή έκπτωση της λειτουργικότητας τόσο σε σωματικό, όσο και σε ψυχικό επίπεδο.

Η προσπάθεια (η ελάχιστη σωματική ή ψυχική) επιδεινώνει τα συμπτώματα, προκαλεί αίσθημα παρόμοιο με γρίπη, αυξημένο πόνο κτλ.

Συγχρόνως εκδηλώνονται τουλάχιστον τέσσερα από τα ακόλουθα συμπτώματα, τα οποία είναι είτε μόνιμα είτε υποτροπιάζοντα σε διάρκεια τουλάχιστον έξι μηνών της πορείας της νόσου και τα οποία δεν υπήρχαν πριν από την έναρξη του συνδρόμου κόπωσης (κριτήρια Fukuda):

α). Αναφερόμενη από τον ίδιο τον ασθενή μόνιμη ή υποτροπιάζουσα διαταραχή της βραχείας μνήμης ή της ικανότητας συγκέντρωσης.

β). Πονόλαιμος.

γ). Ευαίσθητοι λεμφαδένες τραχηλικοί ή μασχαλαίοι.

δ). Μυϊκοί πόνοι.

ε). Πόνος σε περισσότερες αρθρώσεις με απουσία οιδήματος ή ερυθρότητας.

στ). Κεφαλαλγία νέου τύπου ή άλλου βαθμού σοβαρότητας.

ζ). Έλλειψη ξεκούρασης μετά από το νυκτερινό ύπνο.

η). Πόνος διάρκειας περισσότερο των 24 ωρών μετά από μυϊκή προσπάθεια.

Διαταραχές από το αυτόνομο εκδηλώνονται συχνά.

Ο ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν υποτασικό επεισόδιο σε άσκηση πίεσης, αίσθημα παλμών, διαταραχές αναπνοής, ξηροστομία, ψυχρά άκρα χέρια και πόδια.

Συχνά ΓΕ-συμπτώματα, συχνά επίσης εκδηλώνεται συγχρόνως σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, μερικές φορές αίσθημα επιτακτικής ούρησης, αίσθημα ‘’πυρετού’’, ευαισθησία στο στρες, έκπτωση νοητικής λειτουργίας

(συγκέντρωσης, προσοχής, σχεδιασμού για το μέλλον).

Η έναρξη των συμπτωμάτων εκδηλώνεται συχνότερα ξαφνικά σε σχέση με/ή μετά από μία λοίμωξη.

Σε άλλες περιπτώσεις η εξέλιξη των συμπτωμάτων είναι περισσότερο αθόρυβη, μέχρι να προσεγγίσει ένα πιο εδραιωμένο επίπεδο μετά από μήνες/ έτη.

Τα συμπτώματα παρουσιάζουν διακύμανση από μέρα σε μέρα, κάτι το οποίο δυσκολεύει τη λειτουργικότητα του ατόμου σε εργασιακό επίπεδο.

Σπάνια υπάρχει αυτόματη ανάρρωση.

Ορισμένοι ασθενείς μπορούν να τα καταφέρουν με την εργασία (μειωμένου ωραρίου), ενώ άλλοι δυσκολεύονται ακόμη και στις απλές οικιακές εργασίες.

Όταν πρόκειται για εργαζόμενο άτομο, συχνά χρειάζεται προσαρμογή των εργασιακών συνθηκών/ του ωραρίου εργασίας.

Αποτελούν κανόνα η χορήγηση αναρρωτικών αδειών μεγάλης χρονικής διάρκειας και επιδόματος ασθενείας.

Διαφορική διάγνωση

Από ινομυαλγία (υψηλή συχνότητα συννοσηρότητας με ΜΕ/ ΣΧΚ), κατάθλιψη/ άτυπη κατάθλιψη, διπολική συναισθηματική διαταραχή, άγχος, σύνδρομο κόπωσης (παρουσιάζει έναν ταυτοποιημένο εκλυτικό ψυχοκοινωνικό παράγοντα στρες), στρες σε βιολογικά ευπαθή άτομο (π.χ. σε ιστορικό ΔΕΠΥ, Asperger, αυτισμού), διαταραχή μετατραυματικής ψυχοκαταπόνησης, σωματόμορφες διαταραχές, αρχόμενη άνοια.

Άλλες αιτίες κόπωσης, π.χ. είναι:

Αναιμία, αιμοχρωμάτωση, μυελοῒνωση, κατάχρηση αλκοόλ, κατάχρηση φαρμακευτικών δισκίων, φαρμακευτικές παρενέργειες,

χρόνιο στρες, μειωμένη φυσική κατάσταση λόγω σωματικής αδράνειας, κοιλιοκάκη, έλλειψη βιταμίνης-Β12, έλλειψη βιταμίνης-D,

χρόνια πνευμονική νόσος (άσθμα, ΧΑΠ, σαρκοείδωση κ.ά.),

σύνδρομο Sjögren, υπνική άπνοια, καρδιακή ανεπάρκεια, υπόταση, διαβήτης, παχυσαρκία, άσθμα,

λοίμωξη (π.χ. από ηπατίτιδα Β ή C, chlamydia pneumoniae [TWAR], μυκόπλασμα, νευρομπορελίωση, μεταλοιμώδης ασθένεια, ερλιχίωση, λοίμωξη-ΤΒΕ, λοίμωξη από ρικέτσια, χρόνια μονοπυρήνωση, χρόνια λοίμωξη από Epstein-Barr),

ναρκοληψία, αυτοάνοσα νοσήματα, ΠΣ (MS),

νόσος του Parkinson, ΣΕΛ, ΡΠΜ (PMR),

ορμονικά νοσήματα (π.χ. νόσος Addison, υποθυρεοειδισμός, υπερθυρεοειδισμός, υπασβεστιαιμία, υποπαραθυρεοειδισμός, έλλειψη τεστοστερόνης σε άντρες, προλακτίνωμα, ακρομεγαλία),

καρκίνος, σύνδρομο Ehlers-Danlos (κληρονομικές καταστάσεις με μεταβολή της δομής του συνδετικού ιστού, χρόνιος πόνος, κόπωση, υπερκινητικότητα κ.ά.).

Διερεύνηση

Η διάγνωση της ΜΕ/ ΣΧΚ βασίζεται σύμφωνα με τα παραπάνω σε διαγνωστικά κριτήρια, που προκύπτουν από το ιστορικό, φυσική και ψυχική αντικειμενική εξέταση, ενώ δεν υπάρχουν διαθέσιμοι εργαστηριακοί δείκτες, για να μπει η διάγνωση.

Διενεργείται εργαστηριακός έλεγχος, ώστε να αποκλειστούν άλλες ιατρικές αιτίες του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης:

Hb, ΤΚΕ, WBC με τύπο λευκών, μήκος, βάρος, θερμοκρασία, γλυκόζη-πλάσματος,

ασβέστιο-ορού, Mg-ορού, λεύκωμα-ορού, ηπατικό βιοχημικό προφίλ,

προφίλ ούρων, κρεατινίνη-ορού, νάτριο-ορού, κάλιο-ορού,

ηλεκτροφόρηση πρωτεϊνών-ορού,

TSH, ελεύθερη-Τ4, βιταμίνη Β12, φυλλικό οξύ-ορού, ομοκυστεῒνη, βιταμίνη-D,

ίσως μπορέλια, TWAR,

κορτιζόλη-ορού ή –ούρων,

ΗΚΓ + ΝΤ pro-BNP (για αποκλεισμό της καρδιακής ανεπάρκειας),

HIV, α/α καρδιάς-πνευμόνων.