Άγχος, Ανησυχία, Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, ΓΑΔ, Κρίσεις πανικού

ICD-10 : F41 || DSM-5: 300.02

Στο παρακάτω υποκεφάλαιο περιγράφεται η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή (ΓΑΔ).
Για τα διάφορα συμπτώματα άγχους βλέπε τα υποκεφάλαια Κατάθλιψη, Φοβίες, Διαταραχές προσαρμογής, Διαταραχή πανικού, Καταναγκαστικές διαταραχές, Διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικό στρες και Σύγχυση στο παρόν κεφάλαιο.
Βλέπε επίσης Ανησυχία σε ηλικιωμένους στο κεφάλαιο των γηριατρικών νοσημάτων.

Σύντομη περίληψη του υποκεφαλαίου:
* Αιτία:
Κύρια νόσος, κατάθλιψη, φάρμακα/ναρκωτικά.
* Συμπτώματα:
Υπερβολική ανησυχία/αγωνία, σύσπαση μυών, αίσθημα παλμών, ζάλη κ.ά.
* Θεραπεία:
Κατά πρώτο λόγο Γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, π.χ. συνδυασμός σκευασμάτων SSRI/-SNRΙ ή εναλλακτικά πρεγκαπαλίνη, βενζοδιαζεπίνες σε περίπτωση ανάγκης για σύντομο χρονικό διάστημα ή υδροξυζίνη, όταν εκδηλώνεται εικόνα συμπαθητικοτονίας και θεωρείται αναγκαίο β-αποκλειστές.

Ορισμός

Υπερβολική ανησυχία/ αγωνία, που δε δικαιολογείται από την παρούσα κατάσταση.
Το άγχος δεν περιορίζεται σε μία ειδική κατάσταση.

Αιτίες

Μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα μίας υποκείμενης κατάθλιψης.
Ορισμένες φορές συνοδεύεται από κατάχρηση (αλκοόλ, ναρκωτικά κ.ά.), μακροχρόνιες καταστάσεις ψυχοκαταπόνησης, τραυματικά γεγονότα της ζωής.
Οι παράγοντες του περιβάλλοντος παίζουν ρόλο στο 75% περίπου.
Μερικές φορές πρωτοπαθής νόσος, κληρονομικά στοιχεία στο 1/3 ως 1/2 περίπου.
Η νόσος μπορεί να εκδηλωθεί πρώιμα στη διάρκεια της ζωής, ακόμη και πριν από την εφηβεία.
Ισχύει γενικά το ότι όλα όσα βιώνουμε λαμβάνουν μία σωματική/φυσιολογική αντίστοιχη συσχέτιση, σε άλλους περισσότερο και σε άλλους λιγότερο.

Συμπτώματα

Υπερβολικός φόβος.
Ο φόβος περιέχει τόσο γνωσιακά, σωματικά, συναισθηματικά συστατικά, όσο και συμπεριφοράς:
’’Μεγάλη μαύρη τρύπα στο στομάχι’’.
Φόβος, η αιτία του οποίου είναι άγνωστη.
Αίσθημα μιας συνεχούς κατάστασης συναγερμού.
Τα συμπτώματα άγχους είναι συνηθισμένα στην πρωτοβάθμια περίθαλψη και συχνά εξωτερικεύονται με τη μορφή σωματικών εκδηλώσεων, όπως κοιλιαλγία, μυϊκές συσπάσεις (οι  οποίες δε γίνεται να επιβεβαιωθούν με ΗΜΓ), ίλιγγος, κεφαλαλγία κτλ, αδικαιολόγητη ανησυχία για πράγματα, που μπορεί να συμβούν (‘’πανικός για το μέλλον’’), ‘’ανησυχώ για το καθετί’’, αυξημένη δραστηριότητα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος (π.χ. αίσθημα παλμών, ξηροστομία, ζάλη, ερυθρότητα, τρόμος, η δραστηριότητα του συμπαθητικού.
Στα άτομα, που έχουν προσβληθεί από άγχος, δε μειώνεται στη διάρκεια της νύχτας).

Η πρωτοπαθής γενικευμένη αγχώδης διαταραχή είναι χρόνια με αξιοσημείωτες διακυμάνσεις της έντασης.
Συχνά επιδεινώνεται από στρεσογόνα γεγονότα.
Οι ενοχλήσεις συχνά είναι πολύ μεγάλης διάρκειας/διαρκούν ‘’διά βίου’’.
Ο ασθενής προσπαθεί να αποφύγει τις καταστάσεις, που τις προκαλούν.
Το άγχος παρουσιάζει συννοσηρότητα με αυξημένα επίπεδα σακχάρου, συμπεριλαμβανομένου του διαβήτη, της κατάθλιψης, της κατάχρησης, του άσθματος, καθώς αποτελεί παράγοντα κινδύνου για έμφραγμα του μυοκαρδίου και ΑΕΕ.

Το άγχος σε παιδιά χαρακτηρίζεται από πολλά σωματικά συμπτώματα, εφιδρώσεις, στομαχικές διαταραχές, μυϊκές συσπάσεις, διαταραχές ύπνου, ανησυχία σχετικά με τις επιδόσεις, για την υγεία τους και την υγεία των υπολοίπων.

Επιπρόσθετα στα συμπτώματα, που ανήκουν σε μία κρίση πανικού (βλέπε το αντίστοιχο υποκεφάλαιο), μπορεί να συμπεριλαμβάνονται και τα ακόλουθα:
1. Μυϊκές συσπάσεις ή μυϊκός πόνος.
2. Νευρικότητα και αδυναμία χαλάρωσης, ένας εκνευριστικός πόνος, δυσκολία στο να σταθεί ήρεμος/η.
3. Ανυπομονησία, αίσθημα ότι βρίσκεται ‘’σε αναμμένα κάρβουνα’’ και σε ένταση.
4. Αίσθημα κόμπου στο λαιμό ή δυσχέρεια κατάποσης.
5. Υπερβολική αντίδραση σε μικρές εκπλήξεις.
6. Διαταραχές συγκέντρωσης.
7. Διαρκής ευερεθιστότητα.
8. Διαταραχές ύπνου.

Αποτελεί προϋπόθεση η ύπαρξη των συμπτωμάτων για τουλάχιστον έξι μήνες (σύμφωνα με τον ορισμό), αλλά στην πράξη συχνά ο ασθενής ταλαιπωρείται από ένα προϋπάρχον μακροχρόνιο άγχος.
Τα συμπτώματα πρέπει να μη σχετίζονται με άλλη ψυχιατρική ασθένεια ούτε με κατάχρηση ναρκωτικών και η ηλικία του ατόμου να είναι μεγαλύτερη των 18 ετών.

Ενημέρωση Ασθενών

Ατομική φροντίδα

Σωματική άσκηση/τακτική φυσική δραστηριότητα.
Το άγχος και ‘’η κακή ψυχική διάθεση’’ προκύπτουν σε πολλές περιπτώσεις των ρεαλιστικών γεγονότων της ζωής, το άτομο γνωρίζει το πρόβλημά του.
Σε κάποιες περιπτώσεις μπορούν να ληφθούν κατάλληλα μέτρα, σε άλλες δεν μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο.
Σε εκείνες τις περιπτώσεις, στις οποίες τυπικά μπορεί να αλλάξει κάτι, πολλά πράγματα είναι στην πράξη πολύ δύσκολο να αλλάξουν, αφού προκαλείται άγχος, από τη στιγμή που το άτομο από μεγαλύτερη ή λιγότερη δυσαρέσκεια ‘’χτυπάει το κεφάλι του’’.
Αντί να δημιουργείται άγχος για τα συγκεκριμένα πράγματα, μπορείτε νοητικά να τα κατατάξετε σε εκείνα ‘’για τα οποία δε μπορούν να ληφθούν μέτρα’’.

Ακολουθεί μία διαδικασία θλίψης, η οποία κανονικά υποχωρεί και το άγχος σταματάει
(ad modum Dr Håkan Andersson, Skövde).

Η μετάθεση του κέντρου βάρους από τον εαυτό του σε άλλα άτομα προσφέρει ανακούφιση από το άγχος.
Η προσωπική του κατάσταση με ανεκπλήρωτες ανάγκες, επιθυμίες και προσωπικές ανεπάρκειες (εμφάνιση, καριέρα, μικροαντικείμενα) ποτέ δε θα εκπληρωθεί χωρίς όρια και οι ανάγκες συνεχώς θα μετατοπίζονται στο μέλλον, οπότε θα προκαλούν άγχος και ψυχοκαταπόνηση.

Επομένως η επικέντρωση σε άλλον/άλλο συνεπάγεται όραση και διάθεση, καθώς και ότι έμμεσα το άτομο προσεγγίζει τους προσωπικούς του στόχους! (ad modum Dr Håkan Andersson, Skövde).

Διαφορική Διάγνωση

Πραγματικό άγχος (όπου η ανησυχία/αγωνία δικαιολογείται από τη συγκεκριμένη κατάσταση), φυσιολογική ντροπαλότητα, διαταραχή πανικού, κατάθλιψη, κοινωνική φοβία, διαταραχές προσωπικότητας, διαταραχή μετατραυματικής ψυχοκαταπόνησης, κυκλοθυμία, υπερθυρεοειδισμός, υπερπαραθυρεοειδισμός, διαβήτης, κατάχρηση (αλκοόλ, δισκία [π.χ. κορτιζόνη από το στόμα, β-διεγέρτες], ναρκωτικά), αρχόμενη άνοια, φαιοχρωμοκύτωμα, νόσος Wilson (συμπτώματα, που μοιάζουν με της νόσου Parkinson σε νεαρά άτομα 5-35 ετών με υψηλές τιμές ήπατος), φαρμακευτικές αντιδράσεις σε βήτα αποκλειστές κατά τη διακοπή σκευασμάτων-SSRI.

Συμπτώματα, που μοιάζουν με άγχος, όπως νευρικότητα, ανυπομονησία, διαταραχές συγκέντρωσης, ευερεθιστότητα, μπορεί να εκδηλώνονται και σε άλλες ασθένειες, όπως ADHD και αυτιστική διαταραχή
(βλέπε το υποκεφάλαιο νευροψυχιατρικές λειτουργικές διαταραχές).

Συχνά οι ασθενείς παρουσιάζουν συγχρόνως πολλές διαγνώσεις.

Διερεύνηση

Ιστορικό (αλκοόλ;), φυσική αντικειμενική εξέταση, ψυχιατρική αντικειμενική εξέταση, νευρολογική αντικειμενική εξέταση.
Είναι χρήσιμες στη διάγνωση και οι δοκιμασίες:
BDI – Beck δοκιμασία-II [Becks Depression Inventory],
C-SSRS [Columbia Suicide Severity Rating Scale],
MADRS-S [Montgomery Asberg Depression Rating Scale]
MINI [Mini International Neuropsychiatric Interview],
PHQ-9 [Patient Health Questionnaire-9],
SCID [Structured Clinical Interview for DSM Disorders].

Εργαστηριακός έλεγχος:
Ίσως Hb, γλυκόζη πλ, ελεύθερη Τ4, TSH, γ-GT, CDT, PEth, K-ορ, Ca-oρ, κρεατινίνη-ορ, ALP-ορ, HIAA-ορ, VMA από ούρα-24ώρου.

Θεραπεία

Ενημέρωση σχετικά με τη σημασία της νόσου, μεταξύ άλλων ότι πρόκειται για αντίδραση σε ψυχοκαταπόνηση, που ποτέ δε γίνεται απειλητική για τη ζωή.
‘’Απολύμανση’’ του στρες! Ακρόαση του ασθενή με ενσυναίσθηση!
Η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία μπορεί να φανεί χρήσιμη σε αγχώδεις διαταραχές ήπιας ως μέτριας έντασης και πρέπει να είναι η πρώτη, που θα δοκιμαστεί στη θεραπεία.
Μία καλή εναλλακτική λύση αποτελεί η ψυχολογική θεραπεία, που βασίζεται στη χρήση του διαδικτύου.

Όταν επιλέγεται η φαρμακευτική θεραπεία, ως πρώτης εκλογής χορηγούνται σκευάσματα-SSRI (δρουν ικανοποιητικά και γρήγορα κατά της ανησυχίας/ της αγωνίας σε χαμηλή δόση).
Κατά την έναρξη χορήγησής τους και για σύντομη χρονική περίοδο χορηγείται συχνά μία βενζοδιαζεπίνη, η οποία πάρα πολύ γρήγορα δρα αποτελεσματικά κατά του άγχους, αλλά υπάρχει κίνδυνος εξάρτησης.
Σκευάσματα δεύτερης εκλογής είναι οι SNRI ή η κλομιπραμίνη.
Η πρεγκαμπαλίνη αποτελεί φάρμακο τρίτης εκλογής, αλλά συχνά παρουσιάζει ικανοποιητική δράση.
Ξεκινήστε με χαμηλή δόση (25 mg για 3-4 ημέρες) και αυξήστε σιγά-σιγά κατά την ίδια δόση.
Μπορεί να χορηγείται παράλληλα με αντικαταθλιπτικά.
Σε άτομα με έκδηλη συμπαθητικοτονία μπορείτε να δοκιμάσετε βήτα αποκλειστές.
Στην πράξη η βουσπιρόνη συχνά παρουσιάζει χαμηλή/καμία δράση κατά του άγχους (αλλά είναι αποτελεσματική κατά της επιθετικότητας!).
Ιδιαίτερη προσοχή στη χορήγηση βενζοδιαζεπινών, όσο αφορά άτομα με ‘’χαμηλή σεροτονινεργική δραστηριότητα’’, δηλαδή τα άτομα με ιστορικό μεταξύ άλλων χαμηλού αυτοελέγχου, ‘’sensational seeking’’ και επικέντρωση στο εγώ τους.
Σε τέτοιες καταστάσεις η υδροξυζίνη αποτελεί εναλλακτική λύση, όταν κρίνεται ακατάλληλη η χορήγηση βενζοδιαζεπίνης.

Σε αστοχία της φαρμακευτικής θεραπείας, επικεντρώστε στη συμμόρφωση (compliance) το κατά πόσο υπάρχει κατάχρηση αλκοόλ-/ άλλης ουσίας, όπως και στο αν υποκρύπτεται διαταραχή προσωπικότητας.
Όταν η φαρμακευτική θεραπεία είναι αποτελεσματική, πρέπει να συνεχίζεται για τουλάχιστον ένα χρόνο (εξαιρούνται οι βενζοδιαζεπίνες).
Οδηγίες στον τρόπο ζωής (κανονικότητα στον τρόπο ζωής, όσο αφορά μεταξύ άλλων τον ύπνο, το φαγητό και τη σωματική άσκηση) και αποφυγή διεγερτικών (καφεῒνης, αλκοόλ, αμφεταμινών, κάνναβης).
Τεχνικές χαλάρωσης.
Είναι χρήσιμα τα ερωτηματολόγια αυτοαξιολόγησης στη διάγνωση και παρακολούθηση, π.χ. η κλίμακα HAD.

Οδηγίες σύμφωνα με τη δική μας επαγγελματική εμπειρία:
Να αποφεύγετε τη συνταγογράφηση ηρεμιστικών φαρμάκων σε άτομα, που το ζητούν πριν από κηδεία.
Υπάρχει ο κίνδυνος μεταξύ άλλων για απώλεια μνήμης από τη διενέργεια της τελετής, που μπορεί να επηρεάσει τη διαδικασία του πένθους
(Dr Medin, Göteborg).

Οδηγίες σύμφωνα με τη δική μας επαγγελματική εμπειρία:
Μερικές φορές η υψηλή δόση βουσπιρόνης μπορεί να δράσει, όταν ο ασθενής διαθέτει υπομονή για την αγχολυτική της δράση.
Η δράση της είναι ειδική ακριβώς σε γενικευμένη αγχώδη διαταραχή.
Η θεραπεία της ΓΑΔ είναι δύσκολη σε άτομα με προβλήματα κατάχρησης
(Dr Martin Rosell, Göteborg).

Εμβάθυνση

Οι αναφορές της SBU[1] στο: www.sbu.se
* Η σημασία του εργασιακού περιβάλλοντος στα συμπτώματα της κατάθλιψης και του συνδρόμου κόπωσης. 2014.
* Η φωτοθεραπεία στην κατάθλιψη, καθώς και διάφορες θεραπείες της εποχιακής κατάθλιψης. 2007.
* Γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία με χρήση υπολογιστή σε αγχώδεις διαταραχές ή κατάθλιψη. 2013.
* Διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός σε κατάθλιψη. 2009.
* Θεραπεία της καταθλιπτικής νόσου. 2004.
* Περίθαλψη βασισμένη σε στοιχεία στη θεραπεία ατόμων με καταθλιπτική νόσο. 1999.
* Διάγνωση και παρακολούθηση των συναισθηματικών διαταραχών. 2012.
* Ψυχολογική θεραπεία, που βασίζεται στη χρήση του διαδικτύου σε άγχος και συναισθηματικές διαταραχές. 2013.

[1] Statens Beredning för Medicinsk och Social Utvärdering = Εθνική Επιτροπή (στη Σουηδία) για Ιατρική και Κοινωνική Αξιολόγηση.

Φαρμακευτική Αγωγή

Αντικαταθλιπτικά
Ντουλοξετίνη.

Άτυπα Νευροληπτικά
Κουετιαπίνη.
Ολανζαπίνη.
Ρισπεριδόνη.

Διάφορα αγχολυτικά
Υδροξυζίνη.

SSRI
Εσκιταλοπράμη.
Σερτραλίνη.
Σιταλοπράμη.

SNRI
Βενλαφαξίνη.

*Τελευταία Ενημέρωση:

1 Ιανουαρίου, 2024